Wanneer het trauma te groot wordt

Facebooktwitterlinkedinmail

15 mei 2023 – Sommige gebeurtenissen hebben veel emotionele impact, zoals een bedreiging met geweld of een natuurramp. Dit kan tot psychisch trauma leiden waar mensen onder lijden. We spraken hierover met klinisch psycholoog Arnoud Arntz die onderzoek doet naar trauma en mensen met trauma’s behandelt. Wanneer krijgen mensen hier last van en hoe kunnen we het beste met trauma omgaan? Een eyeopener: we hebben allemaal trauma’s in ons leven maar herstellen hier meestal zelf weer van.

Een psychologisch trauma hebben, betekent niet dat je hier ook automatisch onder lijdt. Al lijkt het dagelijks gebruik van de term trauma daar wel een beetje op. ‘In ons leven hebben we voortdurend trauma’s’, legt Arntz uit, ‘namelijk sterke emotionele reacties op een bepaalde gebeurtenis. Bijvoorbeeld een afwijzing of het overlijden van een geliefde. Meestal kunnen we een trauma zelf oplossen en hebben we hier geen langdurig last van.’

Een psychologisch trauma wordt een probleem als mensen de gebeurtenis die het trauma veroorzaakte steeds herbeleven, en hier veel last van krijgen. ‘Een problematische verwerking van trauma is de enige stoornis waar expliciet een oorzaak voor staat gemeld’, legt Arntz uit. Hij doelt hiermee op de DSM, ‘de “bijbel” voor de diagnose van psychische stoornissen.’ Deze oorzaak is vaak een directe lichamelijke bedreiging, zoals geweld en seksuele bedreiging. Maar het kan ook over een emotionele ervaring gaan benadrukt Arntz. ‘Bijvoorbeeld een vernedering, pesten of plotseling ontslag. Oorzaken die in de DSM helaas nog ontbreken.’

DSM
De Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) is een classificatiesysteem waarin internationale afspraken zijn gemaakt over welke criteria van toepassing zijn op een bepaalde psychische stoornis op basis van (nieuwe) wetenschappelijke inzichten. Van origine Amerikaans, uitgegeven en opgesteld door de American Psychiatric Association. De eerste DSM verscheen in 1952.

Lastig te voorspellen wie last van trauma krijgt
Mensen verschillen sterk in hun gevoeligheid voor het ontwikkelen van een stoornis na trauma stelt Arntz, en veranderen ook in die gevoeligheid van moment tot moment. ‘Waarom kunnen we het ene moment bijvoorbeeld wel met een vervelende opmerking omgaan en komt die op een ander moment heel hard binnen? Of hoe verklaren we het als een treinmachinist na het meemaken van drie zelfdodingen mentaal nog door kan werken, maar na een vierde niet meer?’

In de geestelijke gezondheidszorg bestaat daarom de vuistregel mensen met verschijnselen van psychologisch trauma eerst tijd te geven hier zelf van te herstellen voordat hulp wordt ingeschakeld.

Normaliseren en balanceren
Voor het omgaan met trauma ligt volgens Arntz de sleutel in normaliseren en het balanceren tussen vermijden en confronteren. ‘Het is belangrijk dat mensen horen dat het heel normaal is hoe ze op een situatie reageren. Bijvoorbeeld als je bevriest bij het waarnemen van een ongeluk, of een bepaald beeld niet uit je hoofd krijgt. Vervolgens moeten mensen de ruimte krijgen om over de gebeurtenis te praten, zonder dat dit wordt afgedwongen, en tegelijkertijd afleiding krijgen. Ze moeten er niet alleen maar mee bezig zijn. Het gaat steeds om deze balans tussen vermijden en aangaan.’

Collectief trauma bij een ramp
We maken dus voortdurend individueel trauma mee in ons leven. Maar er zijn ook situaties waarbij heel veel mensen tegelijkertijd een trauma meemaken. Bijvoorbeeld bij een grote ramp zoals de aardbevingen in Turkije en Syrië. Wat kenmerkt trauma op zo’n enorme schaal? ‘Eigenlijk is het beloop van collectief leed “gunstiger” qua kans op trauma’, stelt Arntz. ‘Mensen hebben dan enorm veel aan de sociale cohesie, de steun aan elkaar en het kunnen delen.’

Volgens Arntz moeten we voorzichtig zijn bij het behandelen van psychisch trauma direct na een grote ramp. ‘In eerste instantie hebben mensen behoefte aan veiligheid, een dak boven het hoofd en eten, en daarna het dagelijks leven weer oppakken. Ook kunnen mensen er vaak op eigen kracht, en met een goed evenwicht tussen vermijden en confronteren, zelf uitkomen.’ Als er te snel traumahulp wordt gegeven kun je het volgens Arntz zelfs erger maken. ‘Als mensen te vroeg de confrontatie moéten aangaan, ook met het leed van anderen, kan hulp averechts werken en die balans van vermijden en confronteren verstoren. Dit is ook uit onderzoek bij rampen gebleken.’

Behandeling van trauma
En hoe behandel je trauma? ‘Er zijn gelukkig hele sterke traumabehandelingen ontwikkeld voor mensen die vastlopen en zwaar onder hun trauma lijden’, vertelt Arntz. Van alle behandelingen van psychische stoornissen zijn de positieve effecten van traumabehandeling zelfs het sterkst.

Als voorbeeld noemt hij een traumabehandeling die ook aan de Universiteit van Amsterdam wordt onderzocht: Imagery Rescripting. ‘In deze behandeling verbeeldt een patiënt de trauma gevende gebeurtenis opnieuw. De behandelaar stapt het opgeroepen beeld in op het hoogtepunt van het trauma, het stukje herinnering waar de persoon het meeste last van heeft, en grijpt in. Vervolgens leert de patiënt zelf in te grijpen en krijgt zo het gevoel van controle weer een beetje terug.’

Voor nog betere behandeling van trauma moeten we volgens Arntz weten welke precieze aspecten van een herinnering te bewerken. ‘We moeten weten hoe de hersenen een nare gebeurtenis weergeven die weer opspeelt en welke gevoelens dit met zich meebrengt. Er is steeds meer wetenschappelijk bewijs dat het aanpakken van kernovertuigingen in een herinnering, zoals “ik ben schuldig” of “ik ben niets waard”, helpt bij het verminderen van klachten en het herstel van mensen.’

Bron: uva.nl 

Dit bericht is 1329 keer gelezen.

Facebooktwitterlinkedinmail